Raport AidWatch, publikowany co roku przez CONCORD, jest poświęcony ocenie ilości i jakości oficjalnej pomocy rozwojowej (ODA) Unii Europejskiej oraz krajów członkowskich. CONCORD, w swoich analizach, sprawdza między innymi, czy kraje te wypełniają zobowiązanie do przeznaczania co najmniej 0,7% (lub – w przypadku tzw. “nowych” krajów członkowskich 0,33%) dochodu narodowego brutto (DNB) na ODA.
Raport Aid Watch 2024 (ang.) >>>
Jednym z kluczowych aspektów raportu jest zwrócenie uwagi na zjawisko „zawyżonej” pomocy (ang. inflated aid), czyli sytuacji, gdy niektóre wydatki są wliczane do oficjalnych statystyk ODA, choć nie służą realizacji zasadniczych celów współpracy rozwojowej: wspierania rozwoju społeczno-gospodarczego i dobrobytu krajów partnerskich.
Przykładowo: po rozpoczęciu agresji Rosji na Ukrainę byliśmy świadkami dużego wzrostu finansowania publicznego (raportowanego między innymi jako ODA) na rzecz pokrycia kosztów przyjmowania osób uchodźczych w krajach UE. Zaliczanie kosztów wspierania uchodźców (ang. In-Donor Refugee Costs) do oficjalnej pomocy rozwojowej nadal stanowi znaczący trend w kilku państwach członkowskich UE, nawet pomimo spadku liczby przybywających uchodźców w latach 2022-2023 w niektórych krajach.
Podsumowanie raportu (ang.) >>>
Tegoroczny raport, zatytułowany „Czyim interesom naprawdę służy ODA?”, koncentruje się na wpływie interesów narodowych krajów UE na sposób, w jaki udzielana jest pomoc rozwojowa. Podkreśla, że te interesy mogą być sprzeczne z zobowiązaniami, które UE i jej kraje członkowskie podjęły jako członkowie Komitetu Pomocy Rozwojowej (DAC) OECD, i mogą skutkować niewłaściwym ukierunkowaniem pomocy.
Raport zawiera również rekomendacje dotyczące tego, jak lepiej realizować działania z obszaru współpracy rozwojowej, aby rzeczywiście pomoc trafiała do krajów, społeczności i osób najbardziej potrzebujących wsparcia.
Najważniejsze wnioski:
- Niewystarczająca pomoc: W 2023 roku państwa członkowskie UE przeznaczyły na ODA 82,4 mld EUR, co stanowi jedynie 0,51% ich dochodu narodowego brutto (DNB), podczas gdy zobowiązanie wynosiło co najmniej 0,7%. Od 1975 roku, z powodu niewywiązania się z tego zobowiązania, kraje partnerskie straciły łącznie ponad 1,2 biliona EUR potencjalnej pomocy. Ta kwota nazwana została przez CONCORD “długiem pomocowym”.
- Zawyżona pomoc: Ponad 18,9 mld EUR ODA zgłoszonej w 2023 r. przez kraje UE nie spełniało kryteriów OECD DAC. Podobnie jak pokazano w raporcie AidWatch z 2023 roku, ponad 20% zgłoszonych środków nie trafia do krajów partnerskich, a w niektórych przypadkach te fundusze nawet nie opuszczają UE. Działania te zniekształcają rzeczywisty obraz wsparcia, jakie otrzymują kraje partnerskie.
- Niewłaściwa alokacja: ODA nie zawsze trafia do krajów o najniższych wynikach wskaźnika rozwoju społecznego, co stawia pod znakiem zapytania, w jakim stopniu ODA przyczynia się do zmniejszania nierówności między krajami. Ponad dwie trzecie dwustronnej ODA oceniono jako nieukierunkowaną na równość płci.. Zaledwie 3% dwustronnej pomocy uwzględnia potrzeby osób z niepełnosprawnościami.
- Pomoc rozwojowa a cele klimatyczne: Podczas gdy dodatkowe finansowanie działań związanych z klimatem jest pilnie potrzebne, ODA przeznaczona na łagodzenie skutków zmian klimatu i przystosowanie się do nich stwarza obecnie ryzyko odciągnięcia ODA od innych podstawowych celów. Ponadto brak spójności między polityką państw członkowskich UE w zakresie ODA a szerszymi kwestiami sprawiedliwości gospodarczej może podważyć potencjalne korzyści płynące z ODA.
CONCORD wzywa państwa członkowskie UE i Unię Europejską do:
- Wypełnienia zobowiązania 0,7% DNB na ODA, z nowymi i dodatkowymi środkami na cele klimatyczne.
- Zaprzestania raportowania jako ODA kosztów, które nie służą realizacji zasadniczych celów współpracy rozwojowej; są to koszty takie jak koszty przyjmowania osób uchodźczych, koszty kształcenia i redukcja długów.
- Przekierowania ODA na potrzeby krajów partnerskich, bez wiązania współpracy rozwojowej z interesami krajów członkowskich czy Unii Europejskiej.
- Priorytetyzowania redukcji ubóstwa, promowanie równości, w tym równości płci, oraz zwiększenia środków na adaptację do zmian klimatu.
- Zapewnienia, że ODA przyjmować będzie formę dotacji, a nie pożyczek, chyba że jest to uzasadnione oceną zdolności obsługi długu krajów partnerskich.
- Zwiększenia przejrzystości i odpowiedzialności w decyzjach dotyczących alokacji ODA, w tym wprowadzenie niezależnych mechanizmów monitorowania i raportowania.
CONCORD w raporcie podkreśla, że jeśli UE chce dotrzymać swoich wieloletnich zobowiązań, niezbędne są pilne i kompleksowe działania, zwłaszcza w kontekście walki z ubóstwem, nierównościami i zmianami klimatu.
Udział Grupy Zagranica w pracach nad raportem jest jednym z działań w ramach projektu “Rozwój Grupy Zagranica – wzmocnienie organizacji społecznych zaangażowanych we współpracę rozwojową” finansowanego ze środków Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach rządowego programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030.
powrót na stronę główną